آموزش و پرورش سربار – آموزش و پرورش خودکفا

از نگاه مدیران کلان کشوری، آموزش و پرورش نهادی مصرف کننده و پرهزینه است. اگرچه این نگاه، به کلی مردود است چرا که همه چیز را با شاخص درآمد پولی می سنجد و از شاخصهای توسعه انسانی غافل می ماند اما برای این که آموزش و پرورش از نظر مادی و اقتصادی هم سربار نباشد راههای اجرایی فراوانی به نظر می رسد که با ارایه طرح و لایحه و بازنگری پاره ای قوانین و مقررات مربوطه، امکان پذیر است.

در مجموعه آموزش و پرورش ظرفیتهای فراوانی برای درآمدزایی وجود دارد. مثلا مشروط و محدود کردن آموزش رایگان که در مقاله ی قبلی به آن اشاره کردم یکی از این راههاست. همچنین تعداد زیادی از مدارس در مرکز شهرها و نزدیک به مراکز خرید قرار دارند که می توان در ساعات پایانی روز و پس از تعطیلی مدرسه از حیاط آنها به عنوان پارکینگ استفاده کرد. همچنین می توان ضلع مشرف به خیابان را در حیاط مدرسه به عرض سه یا چهار متر تجاری کرد که درآمد حاصل از آنها می تواند بسیار بیشتر از هزینه های جاری این سازمان عریض و طویل باشد. به این ترتیب می توان از بودجه های دولتی در اختیار آموزش و پرورش برای احقاق بخشی از حقوق معلمان استفاده کرد که تاکنون به دلیل کمبود بودجه معطل مانده و نادیده گرفته شده است. به کارگیری این ظرفیتها تنها با حذف یا تغییر برخی مقررات و بخشنامه های دست و پاگیر امکان پذیر است و هیچ منافاتی با قانون اساسی ندارد.  

آموزش و پرورش رایگان

در اصل سوم و سی ام قانون اساسی تصریح و تاکید شده است که دولت موظف است آموزش و پرورش رایگان را تا پایان دوره متوسطه برای همگان فراهم کند. در تمام تغییر و تحولاتی که در این برهه ی زمانی در مقررات آموزش و پرورش ایجاد شده این اصل همچنان ثابت باقی مانده و همواره بر آن تاکید شده است. به طوری که مدیران مدارس موظفند در زمان ثبت نام دانش آموزان، پلاکارتی با این محتوا در دفتر مدرسه نصب کنند که هیچ گونه وجهی برای ثبت نام دریافت نمی شود.

من مخالف ارایه رایگان آموزش و پرورش نیستم و حتی آن را حق مسلم جامعه و وظیفه مسلم دولت می دانم. اما نحوه ی ارایه رایگان آموزش و پرورش و نیز پاره ای سوء مدیریتها باعث شده که این امر، هم تاثیر منفی شدیدی در بازدهی نظام آموزشی بر جای گذارد و هم هزینه های سنگینی بر سازمان آموزش و پرورش تحمیل نماید.

در شرایط فعلی وضعیت به گونه ای است که یا باید آموزش و پرورش هزینه ی سنگین تکرار دروس یا پایه ی دانش آموزان را متحمل شود و یا آموزش را فدای هزینه اش کند و به هر قیمتی شده از تکرار درس یا پایه دانش آموزان جلوگیری کند که به نظر می رسد مدیران آموزش و پرورش گزینه ی دوم را انتخاب کرده اند و همواره بر «افزایش درصد قبولی» تاکید می کنند. در این میان، مشغله های خانواده ها که با عث می شود از پرداختن به امور تحصیلی فرزندشان غافل بمانند و نیز بی تفاوتی دانش آموزان نسبت به تحصیل، مزید بر علت می شود. به این ترتیب، محصول خروجی آموزش و پرورش، دیپلمه هایی است که به اندازه ی مدرک خود سواد، معلومات و مهارت ندارند. از آنجا که همین روند، کماکان در آموزش عالی نیز ادامه می یابد، جامعه را با فاجعه ای بزرگ مواجه خواهد کرد؛ چرا که از این مجرای آموزشی، افرادی به جامعه تحویل داده می شوند که مدارک تخصصی را دریافت کرده اند اما فاقد توان تخصصی در حد مدرک خود هستند!

به نظر می رسد راه سومی هم وجود داشته باشد:

آموزش و پرورش رایگان را به عنوان حق مسلم همه ی جامعه باید به گونه ای ارایه کرد که همه ی افراد به طور یکسان از آن برخوردار شوند حال آن که در شکل فعلی، برای دانش آموزان کم کار و بی تفاوت هزینه ی بیشتری صرف می شود! پیشنهاد می شود که آموزش رایگان تنها یک بار برای هر دانش آموز اختصاص یابد و هزینه ی هر درس یا پایه ای که - به دلیل کم کاری و بی تفاوتی دانش آموز – نیاز به تکرار داشته باشد از خود او اخذ گردد. اجرای این پیشنهاد، مزایای بسیاری دارد از جمله:

1)     به عدالت اجتماعی نزدیک تر است.

2)     بی تفاوتی دانش آموزان و خانواده های آنها را برطرف می کند.

3)     بازدهی نظام آموزشی را در حد چشمگیری افزایش می دهد.

4)     بار مالی سنگینی را از دوش آموزش و پرورش بر می دارد.

5)     منبع درآمدی برای این سازمان ایجاد می گردد.

6)     ...

خدا    و    هاجـر

هاجر؛ زنِ کنیزِ سیاه پوست! با معیارهای ما آدمها طبقه ای پایین تر از این در اجتماع نیست؛ اما این زن کنیز سیاه پوست در جایگاهی قرار می گیرد که پیامبران و اولیای خاص خدا هم به آن دست نیافته اند! او همسایه ی خدا شده و از همسایه اش ارث برده است!! زیر ناودان کعبه، حجر اسماعیل یا همان قبر هاجر است؛ جایی که گناهانت می ریزد و رحمت خدا بر سرت می بارد.

در طواف هیچ چیزی نباید بین تو و کعبه حایل شود اما قبر هاجر در محدوده طواف است؛ یعنی با این که بین حجر اسماعیل و کعبه حدود یک متر فاصله است اما هنگام طواف باید از پشت حجر اسماعیل دور بزنی و اگر از فاصله بین حجر و کعبه عبور کنی طوافت باطل است. این همان ارثی است که این همسایه (هاجر) از همسایه اش (خدا) برده است!!

بعد از طواف، به سعی می روی؛ هفت بار فاصله صفا و مروه را هروله می کنی؛ هر بار 400 متر، زیر سقف مسجدالحرام با تاسیسات تهویه مطبوع هوا و روی سنگفرش خنک و صاف و تمیز؛ کلمنهای آب زمزم که در فواصل معین گذاشته شده و هر چه بخواهی می نوشی!! و چرا این کار را می کنی؟ چون هزاران سال پیش زنی کنیز سیاه پوست،  همین فاصله را هفت بار دوید زیر آفتاب سوزان صحرا و روی خاک و خار و خاشاک و سنگلاخ و در جستجوی آبی، غذایی، آشنایی ... نه، همنوعی، آدمیزادی ...

هاجر؛ مادری که با کودکی خردسال در این بیابان، تنها ماند و آنجا را آباد کرد!  زمزم را برآورد و اسماعیلش را بزرگ کرد. اکنون اسماعیل، جوانی برومند شده و ابراهیم پس از سالها برگشته؛ نه هاجر همان است که رهایش کرده بود در اینجا؛ نه اسماعیل آن کودک خردسال است و نه اینجا دیگر بیابان است!

وقتی رفت اسماعیل کودکی خُرد بود و حال که برگشته می گوید آمده تا این جوان برومند را که هاجر در این برهوت بزرگش کرده قربانی کند. و هاجر در این سالها چه خوب خدایش را شناخته! ابراهیم پیامبر خداست؛ بر او وحی می شود اما هاجر ایمانش را در خلوت این بیابان، اندوخته؛ اکنون تسلیم فرمان خدایی که در تنهایی این بیابان با تمام وجود حسش کرده، جوانش را تقدیم می کند! ما – در جایگاه پدر یا مادر – چون فرزندی را بزرگ کرده ایم به خود حق می دهیم که در تمام امور زندگی اش دخالت کنیم و تصمیم بگیریم. اما هاجر چطور تسلیم فرمان خداوند است و بر مهر مادری اش غلبه می کند او که رنج پدری را نیز به دوش کشیده!  تمام زندگی اش را کنار خانه خدا بوده و حال مزارش هم همسایه خدا و طوافش مثل کعبه، بر حاجی، واجب!!